ABSAM ANALİZ
2017/2
[ABSAM-TÜSSİP] ABSAM Türkiye Sağlık Sistemi İncelemeleri
Sezaryen Oranları Azaltılabilir mi? Yöntemler Ne Olmalıdır? Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri Perspektifiyle Bir Değerlendirme
Doç. Dr. Hasan Hüseyin Yıldırım
Birinci Baskı Mart 2017, Ankara
ii
Sezaryen Oranları Azaltılabilir mi? Yöntemler Ne Olmalıdır?
© 2017 ABSAM|POLMER Sertifika no: 28976 ISBN: 978-605-83677-6-0 Mart 2017, Ankara Baskıya Hazırlık: ABSAM Baskı: Göktuğ Ofset Yayıncılık Matbaacılık Tic. Ltd. Şti. İstanbul Cad. Sedef Sok. No: 1/3 İskitler Ankara Tel: 0 530 944 50 06 Sertifika No: 33830
Atıf Yıldırım HH. (2017). Sezaryen Oranları Azaltılabilir mi? Yöntemler Ne Olmalıdır? Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri Perspektifiyle Bir Değerlendirme. ABSAM Analiz, 2017/2, Ankara.
ABSAM Sağlık Araştırmaları Merkezi Dan. Arş. Eğt. Yaz. Yay. Tic. Ltd. Şti. Hacettepe Teknokent No: 95/50 Beytepe/ANKARA T: 0 (312) 227 00 62 | M: 0 (543) 302 40 80 hhy@absam.com.tr | www.polmersaglik.com
ABSAM Analiz | Hasan Hüseyin Yıldırım
Yazar Hakkında Doç. Dr. Hasan Hüseyin Yıldırım Bir akademisyen, araştırmacı, yazar, danışman, konuşmacı, eğitimci ve girişimci olan Hasan Hüseyin Yıldırım Malatyalı olup, Hacettepe Üniversitesi Sağlık İdaresi Yüksekokulu’ndan 1996 yılında dönem birincisi olarak mezun olmuştur. Aynı yıl Sağlık İdaresi Yüksekokulu’nda araştırma görevlisi olarak akademik hayata başlamıştır. Yüksek lisans ve doktora derecelerini Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Sağlık Kurumları Yönetimi Anabilim Dalı’ndan alan Yıldırım; British Council’ın Chevening Bursu ile London School of Economics and Political Science, LSE Health Araştırma Merkezi’nde Visiting Research Associate (2005-2006) olarak çalışmıştır. Yıldırım bu ziyaret esnasında ağırlıklı olarak Avrupa Birliği sağlık politikalarının Türkiye sağlık politikaları ve sistemi üzerine etkileri konusunda araştırmalar yapmıştır. “Yönetim ve Strateji” alanında Doçent olan Yıldırım, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sağlık Yönetimi Bölümü’nde sağlık politikaları konusunda öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Hacettepe Teknokent’te yerleşik ABSAM Sağlık Araştırmaları Merkezi’nin (www.absam.com.tr) kurucusu ve direktörü olan Yıldırım; Avrupa Sağlık Yönetimi Derneği (European Health Management Association/EHMA) Yönetim Kurulu Üyeliği (2015-2016), TOBB Türkiye Sağlık Kurumları Meclisi Danışmanlığı (2015-), International Healthcare Research Center’in Danışma Kurulu Üyeliği (2013-2016) ve Sağlık-Sen Danışmanlığı (2008-2015) gibi görevlerde bulunmuştur. Yıldırım, TBMM’de kurulan “Sağlık Çalışanlarına Yönelik Artan Şiddet Olaylarının Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu”nda (2012-2013) ve “Manisa'nın Soma İlçesinde Meydana Gelen Maden Kazalarının Araştırılarak Bu Sektörde Alınması Gereken İş Sağlığı ve İş Güvenliği Tedbirlerinin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu”nda (2014-2015) Komisyon Uzmanı sıfatı ile görev yapmıştır. Altı kitabı olan Yıldırım’ın bölüm yazarları arasında yer aldığı “Kamu Politikası: Kuram ve Uygulama” (2013, Yıldız M ve Sobacı MZ, editörler) adlı kitap Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) 2014 Yılı Bilimsel Telif ve Çeviri Eser Ödülleri (TEÇEP), Kayda Değer Telif Eser Ödülü almıştır.
iii
Avrupa Birliği 7. Çerçeve Programı kapsamında finanse edilen “Health PROMeTHEUS: Health Professional Mobility in European Union Study” (2009-2012) adlı uluslararası projede Türkiye’yi temsilen yer alan Yıldırım aynı zamanda Sağlık-Sen adına yapılan “Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Araştırması”nı gerçekleştiren ekipte ve Sağlık Bakanlığı adına kaleme alınan “Türkiye Medikal Turizmi Raporu 2013”ü hazırlayan ekipte yer almıştır. Yıldırım’ın çalışmaları; sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlık sistemleri ile ilgili politika, ekonomi ve yönetim konularına yoğunlaşmaktadır. Sağlık politikaları ve planlaması, sağlık turizmi, tıbbi nebevi, sağlık okuryazarlığı, AB sağlık politikaları ve sistemleri, sağlık sigortacılığı ve ödeme sistemleri, ilaç ve tıbbi cihaz politikaları, sağlık sosyolojisi, karşılaştırmalı sağlık sistemleri, sosyal politika, küresel sağlık politikaları ve diplomasisi, sağlık ekonomisi ve sağlık yönetimi alanlarında uzmanlaşan Yıldırım’ın ilgi alanına giren konularda 100’ü aşkın ulusal ve uluslararası yayını, bildirisi, danışmanlığı ve projesi mevcuttur.
iv
Sezaryen Oranları Azaltılabilir mi? Yöntemler Ne Olmalıdır?
ABSAM Analiz | Hasan Hüseyin Yıldırım
ABSAM Analiz ABSAM, amacı ile ilgili ve çalışma alanına giren konularda Ar-Ge’ye dayalı inovatif analizler yoluyla sağlık, sağlık hizmetleri, sağlık politikaları ve ilgili diğer alanların geliştirilmesine ve bunlarla ilgili kararların alınmasına yardımcı olur. Yayınlanmış Analizler Yıldırım HH. (2017). Sezaryen Oranları Azaltılabilir mi? Yöntemler Ne Olmalıdır? Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri Perspektifiyle Bir Değerlendirme. ABSAM Analiz, 2017/2, Ankara. Yıldırım HH. (2016). Hükümet Sistemleri ve Sağlık Politikaları, ABSAM Analiz 2017/1, Ankara. Ankara HG. (2016). Türkiye’de Doğurganlığın Bölgesel Analizi, ABSAM Analiz 2016/2, Ankara. Yıldırım HH. (2016). Sağlık Turizmi ve Anadolu Nimetleri: Markalaşma Yolunda Türkiye İçin Stratejik Bir İş Modeli Önerisi, ABSAM Analiz 2016/1, Ankara. Ankara HG. (2015). Türkiye’de Çocuk Ölümlülüğü ve Doğurganlık Analizi, ABSAM Analiz 2015/4, Ankara. Yıldırım HH. (2015). Türkiye Aile Hekimliği Modeli: Avrupa Birliği Pratiği İle Karşılaştırmalı Bir Analiz, ABSAM Analiz 2015/3, Ankara. Yıldırım HH. (2015). Sağlık Okuryazarlığı: Türkiye Resmin Neresinde? Ne Yapmalı? ABSAM Analiz 2015/2, Ankara. Yıldırım HH. (2015). Seçimler, Sağlık ve Siyaset: 7 Haziran 2015 Genel Seçimleri Işığında Bir Değerlendirme. ABSAM Analiz 2015/1, Ankara. Ayrıntılar için: www.polmersaglik.com
v
vi
Sezaryen Oranları Azaltılabilir mi? Yöntemler Ne Olmalıdır?
ABSAM Analiz | Hasan Hüseyin Yıldırım
ABSAM-TÜSSİP ABSAM Sağlık Araştırmaları Merkezi; sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlık sistemlerinin başta politika, yönetim ve ekonomi boyutları olmak üzere, ilgili diğer alanlarda danışmanlık, araştırma, eğitim, yazılım ve yayın faaliyetlerini entegre bir şekilde gerçekleştirmek suretiyle Ar-Ge’ye dayalı yenilikçi, özgün, yaratıcı ve kullanılabilir bilgi üreterek ve yayarak “yaşama yıllar ve yıllara yaşam katmak”, böylece toplumsal gelişmeye katkı sağlamak amacıyla Hacettepe Teknokent’te konuşlanmış bağımsız ve tarafsız bir Ar-Ge, inovasyon ve düşünce kuruluşudur. Türkiye sağlık ortamında üretilen, uygulanan ve olası politikaların bağımsız ve tarafsız kurum ve kuruluşlarca inovatif bir bakış açısıyla analiz edilmesi ve değerlendirilmesi oldukça sınırlıdır. Bu sınırlılık; etkili, verimli, kaliteli, hakkaniyetli, beklentilere duyarlı ve sürdürülebilir sağlık politikalarının üretilmesi ve uygulanması noktasında zorluk teşkil edebilmektedir. İşte bir nebze de olsa bu zorluğun üstesinden gelebilmek amacıyla ABSAM, Türkiye Sağlık Sistemi İncelemeleri Projesi’ni [ABSAM-TÜSSİP] başlatmıştır. [ABSAM-TÜSSİP]’in amacı, Türkiye’de 2003-2013 yılları arasında gerçekleştirilen Sağlıkta Dönüşüm Programı (SDP) kapsamında ön plana çıkan reform bileşenlerini ve SDP’nin ikinci fazı kapsamında ön plana çıkacak konuları ve ilişkili diğer konuları müstakil olarak analiz etmek ve değerlendirmektir. Böylece inovatif, özgün ve özellikli analizler yoluyla Türkiye’deki ve global ölçekteki sağlık politikalarının geliştirilmesine ve bu politikalarla ilgili kararların verilmesine yardımcı olmak ve toplum sağlığına katkı yapmak amaçlanmaktadır. Bu kapsamda, Doç. Dr. Hasan Hüseyin Yıldırım’ın hazırladığı “Sezaryen Oranları Azaltılabilir mi? Yöntemler Ne Olmalıdır? Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri Perspektifiyle Bir Değerlendirme” isimli çalışmamızı sizlerle paylaşmaktan büyük mutluluk duymaktayız. Bu Analiz, Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığına (TÜSEB) bağlı Türkiye Anne, Çocuk ve Ergen Sağlığı Enstitüsünce düzenlenen “Doğum Şekli Tercihinin Multidisipliner İrdelenmesi Çalıştayı”na (10-11 Şubat 2017, Ankara) davetli konuşmacı olarak katılan Doç. Dr. Hasan Hüseyin Yıldırım’ın yaptığı
vii
sunuma dayalı olarak hazırlanmıştır. Bu vesile ile bizi davet eden Enstitü Başkanı Doç. Dr. Sema Sarıkaya’ya çok teşekkür ederiz. Çalışmamızın, ilgilenen herkes için faydalı olması dileğiyle… ABSAM Sağlık Araştırmaları Merkezi www.absam.com.tr Mart 2017, Ankara
viii
Sezaryen Oranları Azaltılabilir mi? Yöntemler Ne Olmalıdır?
ABSAM Analiz
ix
İçindekiler YAZAR HAKKINDA ........................................................................................................................... İİİ ABSAM ANALİZ ................................................................................................................................ V ABSAM-TÜSSİP .............................................................................................................................. Vİİ İÇİNDEKİLER .................................................................................................................................... İX KISALTMALAR ................................................................................................................................. Xİ ŞEKİLLER ........................................................................................................................................ Xİİ HARİTALAR .................................................................................................................................... Xİİ GRAFİKLER ..................................................................................................................................... Xİİ KUTULAR ....................................................................................................................................... Xİİ 1. GİRİŞ .............................................................................................................................................1 2. KARŞILAŞTIRMALI SAĞLIK SİSTEMLERİ VE POLİTİKALARI ...............................................................1 3. SEZARYEN ORANLARININ DÜZEYİ NEDEN ÖNEMLİ? ......................................................................2 4. SEZARYEN ORANLARININ KARŞILAŞTIRILMASI ..............................................................................2 5. SEZARYEN ORANLARININ ARTIŞ NEDENLERİ .................................................................................5 6. SEZARYEN ORANLARI AZALTILABİLİR Mİ? YÖNTEMLER NE OLMALIDIR? .......................................6 7. SEZARYEN ORANLARINI YÖNETMEDE TÜRKİYE NE YAPIYOR? .......................................................8 8. SONUÇ VE ÖNERİLER: NE YAPMALI? .............................................................................................9 KAYNAKLAR .................................................................................................................................... 10
x
Sezaryen Oranları Azaltılabilir mi? Yöntemler Ne Olmalıdır?
xi
ABSAM Analiz
Kısaltmalar AB BM DSÖ et al. HÜ NEE LSE OECD POLMER SB SDP SUT TBMM TEÇEP THSK TOBB TÜSEB TÜSSİP vd. WHO %
Avrupa Birliği Birleşmiş Milletler Dünya Sağlık Örgütü Et alii/ve diğerleri Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü London School of Economics Organisation for Economic Co-operation Development Sağlık Politikaları Ar-Ge Merkezi Sağlık Bakanlığı Sağlıkta Dönüşüm Programı Sağlık Uygulama Tebliği Türkiye Büyük Millet Meclisi TÜBA Bilimsel Telif ve Çeviri Eser Ödülleri Programı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı Türkiye Sağlık Sistemi İncelemeleri Projesi ve diğerleri World Health Organisation Yüzde
xii
Sezaryen Oranları Azaltılabilir mi? Yöntemler Ne Olmalıdır?
Şekiller ŞEKİL 1. SAĞLIK SİSTEMLERİNİ KARŞILAŞTIRMANIN NEDENLERİ ........................................................... 1 ŞEKİL 2. SEZARYEN ORANLARININ DÜZEYİ NEDEN ÖNEMLİ? ................................................................. 2 ŞEKİL 3. SEZARYEN ORANLARININ ARTIŞ NEDENLERİ ............................................................................ 6 ŞEKİL 4. SEZARYEN ORANLARINI AZALTMA YÖNTEMLERİ ..................................................................... 7
Haritalar HARİTA 1.ÜLKELERE GÖRE SEZARYEN ORANLARI (%, 2005 SONRASI VERİLER) .................................... 3
Grafikler GRAFİK 1. SEZARYEN ORANLARINDA GLOBAL VE BÖLGESEL EĞİLİMLER, 1990-2015 ........................... 3 GRAFİK 2. TÜRKİYE’DE SEZARYEN ORANLARI VE EĞİLİMLERİ ............................................................... 4 GRAFİK 3. TÜRKİYE’NİN SEZARYEN ORANLARININ ULUSLARARASI KARŞILAŞTIRMASI ......................... 5
Kutular KUTU 1. SAĞLIK BAKANLIĞI DOĞUM VE SEZARYEN EYLEMİ YÖNETİM REHBERİ UYGULAMAYA YÖNELİK TEMEL ÖNCELİKLER VE SEZARYEN ORANININ AZALTILMASI İLKELERİ .......................... 8