2016 Sayı 2
ABSAM Anal z
Türkiye’de Doğurganlığın Bölgesel Analizi Dr. Hasan Giray Ankara
Danışmanlık
Araştırma
Eğitim
Yazılım Yayın
ABSAM Analiz
2016/2
[ABSAM-TÜSSİP] ABSAM Türkiye Sağlık Sistemi İncelemeleri
Türkiye’de Doğurganlığın Bölgesel Analizi Dr. Hasan Giray Ankara
Nisan 2016, Ankara
ii
Türkiye’de Doğurganlığın Bölgesel Analizi
© 2016 ABSAM Sertifika no: 28976 ISBN: 978-605-83677-3-9 Nisan 2016, Ankara Baskıya Hazırlık: ABSAM Baskı: Göktuğ Ofset İstanbul Cad. Sedef Sok. No: 1 İskitler-Ankara 0.312 341 38 08 Sertifika No: 29767 Atıf Ankara HG. (2016). Türkiye’de Doğurganlığın Bölgesel Analizi. ABSAM Analiz, 2016/2, Ankara.
ABSAM Sağlık Araştırmaları Merkezi Dan. Arş. Eğt. Yaz. Yay. Tic. Ltd. Şti. Hacettepe Teknokent No: 95/50 Beytepe/ANKARA T: 0 (312) 227 00 62 | M: 0 (543) 302 40 80 hhy@absam.com.tr | www.absamyayinlari.com
ABSAM Analiz | Hasan Giray Ankara
Yazar Hakkında Dr. Hasan Giray ANKARA Amasya – Merzifon doğumlu olan Hasan Giray ANKARA, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Bölümü’nden 2008 yılında mezun olmuştur. Milli Eğitim Bakanlığı Bursu ile İngiltere’de Sağlık Ekonomisi alanında York Üniversitesi’nde yüksek lisans (2010), Newcastle Üniversitesi’nde doktora (“Türkiye’de Sağlık ve Sağlığa İlişkin Politikaların Analizleri” adlı tezi ile) (2015) yapmıştır. İngiltere’deki yüksek lisans ve doktora eğitimlerinin ardından Türkiye’ye dönen Ankara, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Bölümü’nde öğretim elemanı olarak görev yapmaktadır. Hacettepe Teknokent’te yerleşik ABSAM Sağlık Araştırmaları Merkezi’nde (www.absam.com.tr) kıdemli danışman olarak çalışan Ankara, aynı zamanda Brüksel merkezli European Health Management Association’a (EHMA/Avrupa Sağlık Yönetimi Derneği) bağlı Young EHMA’nın üyesidir. Ankara’nın çalışmaları; sağlık ve sağlık hizmetleri ile ilgili ekonomi ve politika konularına yoğunlaşmaktadır. Sağlık ekonomisi, sağlık eşitsizlikleri ve sosyo-ekonomik eşitsizlikler, sağlığın değerlendirilmesi, sağlık sistemleri ve politikaları, uygulamalı ekonometri/mikro-ekonometri, ekonometrik yöntemlerin sağlık uygulamaları ve sağlık turizmi ekonomisi alanlarında uzmanlaşan Ankara’nın ilgi alanına giren konularda çok sayıda çalışması bulunmaktadır.
iii
iv
Türkiye’de Doğurganlığın Bölgesel Analizi
ABSAM Analiz | Hasan Giray Ankara
ABSAM Analiz ABSAM, amacı ile ilgili ve çalışma alanına giren konularda Ar-Ge’ye dayalı inovatif analizler yoluyla sağlık, sağlık hizmetleri, sağlık politikaları ve ilgili diğer alanların geliştirilmesine ve bunlarla ilgili kararların alınmasına yardımcı olur.
v
vi
Türkiye’de Doğurganlığın Bölgesel Analizi
ABSAM Analiz | Hasan Giray Ankara
vii
Sunuş ABSAM Sağlık Araştırmaları Merkezi; sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlık sistemlerinin başta politika, yönetim ve ekonomi boyutları olmak üzere, ilgili diğer alanlarda danışmanlık, araştırma, eğitim, yazılım ve yayın faaliyetlerini entegre bir şekilde gerçekleştirmek suretiyle Ar-Ge’ye dayalı yenilikçi, özgün, yaratıcı ve kullanılabilir bilgi üreterek ve yayarak “yaşama yıllar ve yıllara yaşam katmak”, böylece toplumsal gelişmeye katkı sağlamak amacıyla Hacettepe Teknokent’te konuşlanmış bağımsız ve tarafsız bir Ar-Ge, inovasyon ve düşünce kuruluşudur. Türkiye sağlık ortamında üretilen, uygulanan ve olası politikaların bağımsız ve tarafsız kurum ve kuruluşlarca inovatif bir bakış açısıyla analiz edilmesi ve değerlendirilmesi oldukça sınırlıdır. Bu sınırlılık; etkili, verimli, kaliteli, hakkaniyetli, beklentilere duyarlı ve sürdürülebilir sağlık politikalarının üretilmesi ve uygulanması noktasında zorluk teşkil edebilmektedir. İşte bir nebze de olsa bu zorluğun üstesinden gelebilmek amacıyla ABSAM, Türkiye Sağlık Sistemi İncelemeleri Projesi’ni [ABSAM-TÜSSİP] (2015-2016) başlatmıştır. [ABSAM-TÜSSİP]’in amacı, Türkiye’de 2003 yılından bu yana gerçekleştirilmekte olan Sağlıkta Dönüşüm Programı (SDP) kapsamında ön plana çıkan reform bileşenlerini ve bundan sonra sağlık ve ilişkili alanlarda ortaya çıkacak konuları müstakil olarak analiz etmek ve değerlendirmektir. Böylece inovatif, özgün ve özellikli analizler yoluyla Türkiye’deki ve global ölçekteki sağlık politikalarının geliştirilmesine ve bu politikalarla ilgili kararların verilmesine yardımcı olmak ve toplum sağlığına katkı yapmak amaçlanmaktadır.
Bu amaç kapsamında, Dr. Hasan Giray Ankara’nın kaleme aldığı “Türkiye’de Doğurganlığın Bölgesel Analizi” isimli analiz çalışmamızı sizlerle paylaşmaktan büyük mutluluk duymaktayız. Bu analizde hızlı doğurganlığın ve kısa doğum aralığının bölgesel farklılıkları incelenmiştir. İlk olarak, hızlı doğurganlığın ve kısa doğum aralığının Türkiye’nin doğusunda ve batısındaki sosyoekonomik belirleyicileri tespit edilmiştir. Akabinde hızlı doğurganlığın ve kısa doğum aralığının bu bölgelerdeki eşitsiz dağılımları ve sosyoekonomik eşitsizlikleri ölçülmüştür. Son olarak, hızlı doğurganlığın ve kısa doğum aralığının bu bölgeler arasındaki farklarına etki eden/neden olan sosyoekonomik faktörler açığa çıkartılmıştır. Analizimizin, ilgilenen herkes için faydalı olması dileğiyle… ABSAM Sağlık Araştırmaları Merkezi www.absam.com.tr Nisan 2016, Ankara
viii
Türkiye’de Doğurganlığın Bölgesel Analizi
ABSAM Analiz | Hasan Giray Ankara
ix
İçindekiler YAZAR HAKKINDA ....................................................................................................................... İİİ ABSAM ANALİZ ................................................................................................................................ V SUNUŞ ............................................................................................................................................... Vİİ İÇİNDEKİLER .................................................................................................................................. İX KISALTMALAR .................................................................................................................................. X TABLOLAR ......................................................................................................................................... X ŞEKİLLER ............................................................................................................................................ X 1. GİRİŞ ................................................................................................................................................. 1 2. VERİ VE YÖNTEM ......................................................................................................................... 3 3. BULGULAR ...................................................................................................................................... 5 3.1. HIZLI DOĞURGANLIĞIN VE KISA DOĞUM ARALIĞININ SOSYOEKONOMİK BELİRLEYİCİLERİ................... 5 3.2. HIZLI DOĞURGANLIĞIN VE KISA DOĞUM ARALIĞININ FARKLILIKLARI ............................................... 7 3.3. HIZLI DOĞURGANLIK VE KISA DOĞUM ARALIĞI FARKLARINA NEDEN OLAN FAKTÖRLER .................... 8 4. SONUÇ ............................................................................................................................................ 12 5. KAYNAKLAR ................................................................................................................................ 12
x
Türkiye’de Doğurganlığın Bölgesel Analizi
Kısaltmalar ABSAM-TÜSSİP
ABSAM Türkiye Sağlık Sistemi İncelemeleri Projesi
Bağ-Kur CI
Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Konsantrasyon Katsayısı (Concentration Index)
et al.
Et alii/ve diğerleri
OLS
Ordinary Least Square
SSK
Sosyal Sigortalar Kurumu
TNSA
Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması
OECD
Organisation for Economic Co-operation and Development
Tablolar Tablo 1. Türkiye’de Çocuk ve Yenidoğan Ölümlülüklerinin Son Veri İtibariyle Ortalamaları................ 2 Tablo 2. Türkiye’nin Farklı Bölgelerinde Son Beş Yıl İçerisindeki Doğum Yapmış Anne Sayısı............. 2 Tablo 3. Hızlı Doğurganlığın Farklı Bölgelerdeki Sosyoekonomik Belirleyicileri ................................... 6 Tablo 4. Kısa Doğum Aralığının Farklı Bölgelerdeki Sosyoekonomik Belirleyicileri .............................. 7 Tablo 5. Hızlı Doğurganlığın ve Kısa Doğum Aralığının Farklı Bölgelerdeki Dağılımları: Gini ve Konsantrasyon Katsayıları ...................................................................................................................... 8 Tablo 6. Türkiye’nin Doğusu ile Batısı Arasındaki Hızlı Doğurganlık Farkı: Genel Ayrıştırma ............. 9 Tablo 7. Türkiye’nin Doğusu ile Batısı Arasındaki Kısa Doğum Aralığı Farkı: Genel Ayrıştırma........... 9 Tablo 8. Türkiye’nin Doğusu ile Batısı Arasındaki Hızlı Doğurganlık Farkı: Detaylı Ayrıştırma ......... 10 Tablo 9. Türkiye’nin Doğusu ile Batısı Arasındaki Kısa Doğum Aralığı Farkı: Detaylı Ayrıştırma ...... 11
Şekiller Şekil 1. Türkiye’de Çocuk ve Yenidoğan Ölümlülüklerinin Yıllar İçerisindeki Değişimi ........................ 1
[ABSAM-TÜSSİP] ABSAM Türk ye Sağlık S stem İncelemeler
Markalarımız
ISBN: 978-605-83677-3-9
P
POLMER SAĞLIK POLİTİKALARI AR-GE MERKEZİ
S
SEKOMER SAĞLIK EKONOMİSİ AR-GE MERKEZİ
www.absam.com.tr
SAĞLIK TURİZMİ İLETİŞİM MERKEZİ
SAĞLIK TURİZMİ ARAŞTIRMALARI MERKEZİ
TASF | TÜRKİYE-AVRUPA SAĞLIK FORUMU TEHF | TURKEY-EUROPEAN HEALTH FORUM